Od 2014. godine evidentiran je porast broja incidenata na verskim objektima na Kosovu, saopštio je OEBS. U noom izveštaju se navodi da je registrovano 214 incidenata. Više krađa je počinjeno u džamijama, dok se pravoslavni verski objekti bili meta incidenata protiv kulturnog i verskog nasleđa.
Čak 79 od 135 ovakvih incidenata dogodili su se u crkvama i na grobljima koji pripadaju Srpskoj pravoslavnoj crkvi. OEBS zaključuje da je uprkos evidentiranju, mali broj slučajeva krivično gonjen.
Izveštaj OEBS-a zaključuje da efikasna zaštita kulturnog nasleđa na Kosovu ne treba da bude ograničena na fizičku restauraciju i da je potreban širi pristup.
Kao primer navode izgradnju puta Dečani-Plav, naglašavajući da je reč o primeru osetljivog i često konfliktnog odnosa između kulturnog nasleđa i njegovog okruženja, posebno kada se radi o razvoju infrastrukture.
Iz OEBS-a podsećaju da početni plan obnove puta datira iz 2007. godine, kada je objavljen prvi tender, a potom i poništen nakon pritiska međunarodne zajednice, s obzirom na to da su tadašnje zakonske odredbe zabranjivale ovaj projekat.
Ali, 2014. godine je tadašnji kosovski premijer zvanično je objavio početak radova na zaobilaznici oko zaštićene zone manastira Visoki Dečani, a sa kojom se saglasio i Savet za sprovođenje i nadgledanje.
Radovi su započeti, potom i prekinuti na neodređeno, nakon što su opštinske vlasti tvrdile da je izgradnja zaobilaznice neizvodljiva.
Međutim, četiri godine kasnije, odnosno 2018. godine, tadašnje kosovsko ministarstvo infrastrukture objavilo je tender za izgradnju prve deonice puta od Dečana do Plava, ignorišući prethodno dogovoreno rešenje u vezi sa zaobilaznicom.
„Srpska pravoslavna crkva i međunarodna zajednica snažno su se usprotivile prvom pokušaju da se započne izgradnja puta odmah pored manastira Visoki Dečani, što je dovelo do vanredne sednice SSN-a“, precizira se u izveštaju.
Potom, u aprilu 2018. godine, kosovsko ministarstvo infrastrukture zvanično je objavilo početak izgradnje puta za prvu deonicu izvan SZZ, međutim, kako navode iz OEBS-a, 25. maja 2018. godine primećena je građevinska aktivnost na putu unutar SZZ manastira Visoki Dečani.
„Ovaj događaj je izazvao zajedničke reakcije međunarodne zajednice i doveo do toga da Srpska pravoslavna crkva javno osudi radove na putu unutar SZZ, što je rezultiralo zaustavljanjem izgradnje unutar SZZ“, dodali su iz OEBS-a.
Naznačili su da je osetljiva priroda ovog putnog projekta ponovo izašla na videlo u julu 2020. godine, kada je opština otpočela radove na održavanju na jednoj deonici puta unutar SZZ.
„Ova intervencija je uključivala uklanjanje zarasle vegetacije i poravnanje puta, zajedno sa postavljanjem cevi za drenažni sistem i izgradnjom potpornih zidova na mestima koja su teško pogođena klizištima. Međutim, ova intervencija je izazvala reakciju Srpske pravoslavne crkve, koja je tvrdila da izvršeni radovi nisu u skladu sa važećim zakonima i prethodnim sporazumom o zaobilaznici. Nakon ovih događaja, rad unutar SZZ odmah je obustavljen 16. avgusta 2020“, navodi se u izveštaju.
OEBS podseća da je 9. novembra 2020. godine SSN odobrio aranžman o rehabilitaciji puteva u Dečanima koji predviđa istovremenu izgradnju međunarodne zaobilaznice izvan granica SZZ i lokalnih puteva unutar SZZ.
Međutim, kako se navodi u izveštaju, nisu preduzete nikakve građevinske aktivnosti na osnovu ovog sporazuma, pa ni na zaobilaznici koja nije bila uključena u budžetska izdvajanja za 2021. godinu.
